#ออเจ้าต้องรู้ เป็นบ่าวสายไหน ถ้าย้อนไปสมัยอยุธยา

lemonhoneybee 14 มี.ค. 61 12 5

สวัสดีแม่หญิงอโยธยาทั้งหลาย~

ออเจ้าเห็นตรงกับข้าหรือไม่ว่าอโยธยาของเราไม่สิ้นคนดี!!! ไม่ว่าจะเป็นคุณพี่หมื่นเอย หมื่นเรืองเอย ดีงามทั้งนั้นเลยออเจ้า แต่ผู้ที่ข้าเฝ้าชะม้อยชะม้ายชายตาให้อยู่ทุกคืนวัน นั่นก็คือ "พ่อจ้อย" บ่าวน้อยของคุณพี่เนี้ยแหละ ข้าแสนจะหลงในความคิ้วท์ของบ่าวผู้นี้มาก จนอยากจะข้ามภพไปเป็นเมียบ่าวยิ่งนัก >.,<

แต่ก่อนที่ข้าจะข้ามไปหาพ่อจ้อย วันนี้ข้าจักชวนออเจ้ามาศึกษา จากจดหมายเหตุ ลา ลูแบร์ ให้เข้าใจก่อนว่า ออเจ้าจักข้ามไปเป็นบ่าวสายใด แล้วพวกบ่าวทั้งหลายเขามีชีวิตความเป็นอยู่อย่างไรกัน พวกเราจะได้ไม่เป็นบ่าววิปลาสกันนะเจ้าคะ

จักข้ามภพไปในยุคนั้น อย่างแรก #ออเจ้าต้องรู้ ก่อนนะว่าในสมัยอโยธยานั้นมีการแบ่งชนชั้นวรรณะกันอย่างไร อย่างพ่อจ้อยเนี้ยเขาเป็นไพร่คอยรับใช้คนสนิทของคุณพี่หมื่น หรือที่เรียกว่า ทนายหน้าหอ นั้นเอง และถ้าพูดถึงชนชั้นวรรณะ ก็จะมี 2 ชนชั้น คือผู้ปกครองและผู้ใต้ปกครองอย่างชัดเจน ซึ่งผู้ใต้ปกครองนั้นก็จะแบ่งเป็นอีก 2 กลุ่มเช่นกัน นั่นก็คือ "ไพร่ กับ ทาส" ออเจ้ารู้หรือไม่ว่าสองอย่างนี้แตกต่างกันมากนะ มาๆ ข้าจะเล่าให้ฟังว่าบ่าว 2 สายนี้ แตกต่างกันเช่นไร

สายไพร่ ใฝ่ทำมาหากิน

ในยุคนั้นจะมีกฏบังคับให้ประชาชนต้องขึ้นทะเบียนหางว่าวกรมสุรัสวดีทุกคน ดังนั้นไพร่ก็คือสามัญชนทั่วไป มีอิสระในการทำมาหากินตามปกติ ซึ่งแต่ละคนจะสังกัดมูลนายต่างๆ มีหน้าที่ และความรับผิดชอบที่ต่างกันไป หากช่วงไหนที่หลวงเกณฑ์ไปใช้งานก็ต้องไป และในยามมีศึกสงคราม ไพร่ผู้ชายก็จะต้องถูกเกณฑ์เป็นทหารทุกคน ซึ่งทำให้ยุคนั้นผู้คนหนีไปขายตัวเป็นทาสกันเยอะ ไพร่จึงมีจำนวนน้อย และต้องทำงานหนัก อย่างในละครช่วงที่มีการก่อสร้างป้อมปราการใหม่ ก็ขาดแรงงานจนต้องศึกพระออกมาช่วยสร้างเลยทีเดียว หากออเจ้าอยากรู้ก็ดูเพิ่มที่อัลบัมรูปได้เลย

ไพร่หลวง คือ ไพร่ที่สังกัดวังหลวงหรือพระเจ้าแผ่นดิน ต้องเข้ารับราชการในพระองค์ และพระองค์ทรงชุบเลี้ยงไพร่หลวงเหล่านี้ คือเป็นคนของวังหลวงเลยนั้นเอง

ไพร่ฟ้า ไพร่ที่เป็นไทแก่ตัวเอง แต่จะต้องสังกัดอยู่ในกรมพระสัสดีให้ประจำกรมกองต่างๆ ซึ่งจะถูกเกณฑ์เข้ารับราชการปีละ 6 เดือน แต่ต้องหาทำมาหากินอื่นด้วยเพื่อเสื้อผ้าและอาหารเลี้ยงตัวเอง ซึ่งอาจจะเป็น การค้าขาย การทำไร่ทำนา เป็นต้น และเมื่อบ้านเมืองเกิด ศึกสงครามขึ้นมา ไพร่ที่เป็นผู้ชายก็จะต้องออกไปรบได้ทันทีโดยไม่มีข้อแม้

ไพร่ส่วย คือไพร่หลวงที่ได้รับยกเว้นไม่ต้องถูกเกณฑ์เข้ามารับราชการ แต่จะต้องส่งสิ่งของมาให้หลวงเพื่อเป็นการทดแทน เช่น อาจจะเป็นดีบุก, หญ้าช้าง ,ฝาง (พืชสมุนไพรที่อยู่ในวงศ์ถั่ว แก่นไม้ของฝางใช้ทำสมุนไพร) หรือถ้าไม่นำสิ่งของเหล่านี้มาให้หลวงก็จะต้องจ่ายเงินเพื่อเป็นการทดแทน ซึ่งอาจจะเป็นเดือนละ 4-6 บาทแล้วแต่จะกำหนด ซึ่งเรียกเงินที่ส่งมาแทนนี้ว่า "เงินค่าราชการ" ผู้คนที่มีอาชีพข้าขายในป่า(ตลาด) บางคนก็จะเป็นไพร่ส่วย ที่จะคอยส่งของที่หายากให้ในวังหลวงแทนการเกณฑ์ใช้แรงงาน

ไพร่สม เป็นไพร่ที่พระมหากษัตริย์พระราชทานให้มูลนายและขุนนางที่มีตำแหน่งทางราชการ ไพร่สมจึงเป็นไพร่ของมูลนายโดยตรง มีหน้าที่คอยรับใช้มูลนายในกิจการต่าง ๆ ซึ่งมูลนายจะมีไพร่มากหรือน้อยก็ขึ้นอยู่กับ ยศ ตำแหน่ง ศักดินา เมื่อมูลนายถึงแก่กรรม ไพร่สมจะถูกโอนมาเป็นไพร่หลวง นอกจากบุตรจะขอควบคุมไพร่สมต่อจากบิดาได้

"สายทาส รักสบาย"

ถึงแม้ในสมัยอยุธยาจะถือว่า ทาสเป็นผู้ที่มีฐานะต่ำที่สุดของสังคมเป็นเหมือนสิ่งของ แต่เพราะเป็นยุคที่ยอมรับการมีทาสและควบคุมกันอย่างเคร่งครัด มีการตราเป็นกฎหมาย สิทธิและหน้าที่ของทาส ทำให้ทาสมีกฎหมายคุ้มครอง จึงมีผู้คนจำนวนมากที่ขายตัวเองเป็นทาส เพราะอย่างน้อยก็มีที่อยู่ที่อาศัยโดยไม่ต้องกังวลว่าจะถูกเรียกหลวงเกณฑ์ใช้งาน แต่ก็ต้องเลือกนายทาสดีๆ หากเจอนายจอมโหด ก็คงอยากไถ่ถอนตัวเองกลับไปเป็นไพร่ดีกว่านะออเจ้า ซึ่งทาสนั้นมีถึง 7 ประเภทเลย

ทาสสินไถ่ เป็นทาสที่มีมากที่สุดในบรรดาทาสทั้งหมด เกิดจากการขายตัวเป็นทาส คือยุคนั้นใครที่ไม่มีเงิน ไม่มีอันจะกินก็มันจะขายลูก ขายเมีย หรือขายตัวเองเป็นทาสนั้นเอง แต่ก็สามารถหาเงินมาไถ่ถอนให้พ้นจากสถานะทาสได้เช่น

ทาสที่ได้รับมาด้วยมรดก เมื่อนายทาสคนเดิมเสียชีวิตลง จะมอบทาสใหเป็นเหมือนมรดกให้แก่ลูก ลูกจึงเป็นนายทาสคนต่อไป อย่างพี่พินพี่แย้มก็เป็นบ่าวที่ติดตามแม่การะเกดมาจากเมืองสองแคว

ทาสท่านให้ เป็นทาสที่ได้รับมาจากผู้อื่นที่เป็นนายทาสเดิมอีกทีหนึ่ง เหมือนเป็นการยกสิ่งของให้กัน คือให้ทาสไปรับใช้นายคนใหม่เลย

ทาสที่เลี้ยงไว้เมื่อเกิดทุพภิกขภัย ในเวลามีภัยธรรมชาติทำให้ข้าวยากหมากแพง ไพร่บางคนก็อดอยากจนไม่สามารถเลี้ยงตัวเองได้ จึงต้องอาศัยมูลนายกิน และในที่สุดก็ต้องยอมเป็นทาสของมูลนายนั้น

เห็นไหมเล่าว่า "ไพร่" กับ "ทาส" นั้นต่างกันมาก ส่วนคำว่า "บ่าว" ก็ใช้เรียกผู้ที่คอยรับใช้นั่นเอง อีกคำที่จะลืมไม่ได้คือคำว่า "ขี้ข้า" เป็นคำที่ไม่ค่อยสุภาพเท่าใดนัก คล้ายกับการเหยียดว่า ไม่รู้จะไปทำกินอันใดจึงมาเป็นทาสค่อยรับใช้ประมาณนี้ ดังนั้นออเจ้าอย่าไปเรียกผู้ใดเช่นนี้เล่า มันไม่งาม

ตอนที่แม่การะเกดมาจากเมืองสองแคว นางก็พูดว่า "ให้ขี้ข้ามารับกูงั้นรึ " ซึ่งเป็นคำพูดที่ไม่น่ารักเลยออเจ้า ดูสิแม่จวงหน้าเจื่อนเลย

บ่าวไพร่ในเรือน ก็จะมีการจัดลำดับกันตามหน้าที่ไป ลองไปดูว่าในเรือนของคุณพี่ บ่าวไพร่เขาทำอันใดกันบ้าง เริ่มจากไปดูหน้าที่ของบ่าวคนสนิทกันก่อนเลย

หน้าที่ของบ่าวไพร่นั้น คือการทำงานรับใช้นายทุกๆ อย่าง ตั้งแต่ช่วยอาบน้ำขัดผิว

บ่าวที่คอยรับใช้ใกล้ตัวนายก็จะช่วยแต่งตัว ทาเครื่องประทินผิว

หากวันไหนอยู่ที่เรือนก็จะคอยเก็บผ้าพับผ้าให้นาย

ส่วนบ่าวคนอื่นๆ ในบ้านที่ไม่ได้เป็นคนสนิทคนติดตามของนาย ก็จะทำงานบ้านงานเรือนทั่วไป อย่างทำความสะอาดถ้วยชามที่ใช้ในเรือน ซักผ้า ฟัดข้าว จัดเตรียมข้าวปลาอาหาร เด็ดดอกบัวให้นายไว้ทำบุญ และทำสวนดูแลไร่นาของนาย

โซนพื้นที่ที่บ่าวไพร่อยู่จะแยกกับเรือนของนาย เรียกว่าโรงครัว

เก็บดอกบัวไว้ให้นายไว้ทำบุญตักบาตรทุกวัน

แต่บ่าวรับใช้นั้นก็น่าสงสาร ถ้าหากมีนายไม่ดี เมื่อทำอะไรผิดก็มักจะถูกลงโทษ ถูกโบยได้ ถึงแม้ว่าจะมีกฏหมายคุ้มครอง แต่ก็คุ้มครองเพียงแค่ไม่ให้นายทำร้ายถึงเสียชีวิต T^T

พี่ผินพี่แย้ม นี่เหมือนเป็นกระสอบทรายให้แม่การะเกดเลย

ไม่แปลกใจเลยว่าทำไม บ่าวไพร่ในเรือนถึงเกลียดแม่การะเกดนัก

แค่ทำอาหารไม่ถูกใจ แม่นายก็ตามไปจิกตบถึงโรงครัวเลย

จะเห็นว่า เรือนพระโหราธิบดีจะมี "อิปริก" อุ่ย!!! "แม่ปริก" เป็นเฮดใหญ่คุมบ่าวไพร่คนอื่นๆ อีกที แต่ที่แม่ปริกกล้าแสดงกริยาท่าทางบึ่งตึงใส่แม่การะเกด ก็คงเป็นเพราะมีคุณหญิงจำปาคอยเป็นแบ็คให้นางนั้นเองจ้า แต่จริงๆ แล้วในยุคนั้นเหล่าบ่าวไพร่ไม่กล้าที่จะแสดงท่าทางออกมาขนาดในเรื่องหรอกนะออเจ้า หาทำมีหวังถูกโบยกันหลังลายเป็นแน่ ออเจ้าก็ถือว่าเป็นอรรถรสละกันเนาะ ^^!

แม่ปริกเป็น ทนายหน้าหอของคุณหญิงจำปา เป็นบ่าวคนสนิทนั้นเอง

แม่ปริกแกเป็นเหมือนหัวหน้าแม่บ้านอย่างที่แม่การะเกดเรียกนั้นแหละ

ถึงกับกล้าชี้นิวต่อหน้าแม่การะเกด เห็นละข้าไม่ชอบใจเลย

ตอนที่คุณหญิงไม่อยู่บ้าน ก็จะให้แม่ปริกทำบุณตักบาตรแทนตน

และสำหรับแม่หญิงคนใดที่ฟินพ่อจ้อยเหมือนกับข้า ข้าก็มีรูปพ่อจ้อยมาฝากออเจ้าทั้งหลายด้วย ไม่ว่าจะมุมดุ มุมหง่อย มุมไหนๆ ก็ดูตะมุตะมิไปหมด สมกับเป็นคิ้วท์บอยอโยธยาของข้าจริงๆ ~ ><//