เจาะเรื่องชวนว้าวของ Barbie

แม้ว่า Barbie  ผลงานภาพยนตร์แฟนตาซีภายใต้การกำกับของ Greta Gerwig ยังไม่เข้าฉายในโรง  แต่พวกเราก็สัมผัสได้ถึงความคาดหวังจากแฟนๆ  ขนาดว่ายังไม่ได้เห็นผลงาน นักวิจารณ์จากสื่อบางเจ้าก็แสดงความตื่นเต้นกันซะแล้ว   หลายฝ่ายคาดการณ์ว่า   concept ของหนังเรื่องนี้ไม่ใช่การเล่าเรื่องแบบโลกสวยที่สร้างมาเพื่อเด็กๆวัยใส  แต่เป็นการนำเสนอตลกร้ายเสียดสีสังคมซึ่งน่าจะโดนใจผู้ใหญ่ที่มีความทรงจำที่เคยเติบโตมากับตุ๊กตาชื่อก้องโลก  จากคำยืนยันชัดเจนจากผู้สร้างว่า  ไม่ว่าจะหลงรัก Barbie  หรือว่ายี้ไม่ไหว  แต่หนังเรื่องนี้ก็จะตรงกับจริตคุณ!

มาติดตามเรื่องราวสุดว้าวและข้อโต้แย้งที่เกิดขึ้นจาก image ของ Barbie ตลอดระยะเวลาหลายสิบปีกับเราได้เลยค่ะ

 

จุดกำเนิดของ Barbie นั้นอาจจะไม่ได้โรยด้วยดอกกุหลาบ   ตัวผู้ก่อตั้งแบรนด์คือ  Ruth Handler และสามีต้องเผชิญกับอุปสรรคจากอคติของผู้บริโภคในสังคมยุคปลาย 50s  ซึ่งมองว่า  เด็กควรอยู่ห่างจากตุ๊กตาที่มีรูปลักษณ์แบบหญิงสาวเต็มตัว   Barbie เปี่ยมไปด้วยเสน่ห์ทางเพศตรงตาม beauty standard ที่ผู้ชายปรารถนา ทั้งอกอวบอิ่ม เอวคอดเป็นนาฬิกาทราย ขาเรียวยาว ข้อเท้าบอบบาง  แต่การโฆษณาที่ได้ผลและเสน่ห์ที่แปลกใหม่นั้นทำให้มันได้สร้างปรากฏการณ์ความนิยมในกลุ่มเด็กผู้หญิงจนกลายเป็นธุรกิจที่ทำเงินไปได้เป็นพันล้าน   หากพูดถึงของเล่นที่โดดเด่นด้วยความ classic และปรับตัวเข้ากับยุคสมัย  ย่อมจะขาด Barbie ไปไม่ได้เลย

"ไม่มีเด็กคนไหนอยากเล่นตุ๊กตานมตั้งหรอก  เด็กผู้หญิงเล่นแม่ลูกกับตุ๊กตาทั้งนั้น" นักธุรกิจคู่แข่งของ Ruth เย้ยหยันเมื่อได้เห็น  Barbie ในการเปิดตัวครั้งแรก  หลายคนมองว่า บรรดาแม่ๆ จะไม่สามารถทำใจยอมรับให้ลูกเล่นที่ตุ๊กตาที่ดูหมิ่นเหม่ แต่เธอฟาดกลับอย่างมั่นใจว่า    "คิดผิดไปแล้วล่ะ  เด็กๆอยากจะเล่นตุ๊กตาเพื่อจะได้สมมุติว่าพวกเค้ากลายเป็นผู้ใหญ่เต็มตัวต่างหาก"

ดังที่ปรากฏใน trailer ที่สร้างความฮือฮา รูปโฉมชวนสะกดใจของ Barbie ทำให้เด็กๆในฉากนั้นโยนตุ๊กตาทารกทิ้ง  หากดูเผินๆ  ก็คงสรุปว่า Barbie มีรูปร่างที่ใกล้เคียงกับ supermodel  เธอทั้งผอมบางและสูงกว่ามาตรฐานผู้หญิงปกติ  และเคยมีคนพยายามคำนวณสัดส่วนของ Barbie เปรียบเทียบกับผู้หญิงที่มีชีวิตมาแล้วหลายครั้ง   นั่นเป็นเพราะว่า  มีผู้หญิงหลายคนที่ยกให้เป็น   Barbie เป็น goal สำหรับความงาม ดังที่เราเคยได้ยินคำชมว่า 'สวยน่ารัก' หรือ 'หุ่นดี' ราวกับ  Barbie   (แม้บางครั้งคำชมเหล่านั้นอาจจะมีน้ำเสียงแดกดันปะปนมาด้วย)

แต่ความเปลี่ยนแปลงของสังคมตามยุคสมัยก็ได้สร้างข้อโต้แย้งถึง concept ที่นำเสนอคุณค่าความเป็นหญิงที่สื่อผ่านตุ๊กตาหุ่นผอมบางมาตลอดระยะเวลาหลายสิบปี   เมื่อผู้คนหันมาตื่นตัวกับแนวคิดหัวก้าวหน้า   Barbie ถูกมองว่าเป็นเครื่องมือที่ชักจูงให้เด็กผู้หญิงคลั่งความผอมและรูปลักษณ์ที่เกินจริง  Rehabs.com ได้คำนวณสัดส่วน Barbie ออกมาว่า ร่างกายของเธอผอมบางเกินไปเกินกว่าจะรับน้ำหนักศีรษะได้ซะด้วยซ้ำ  รอบเอวน่าจะอยู่ที่ 16 นิ้ว มีพื้นที่พอเพียงสำหรับตับเพียงครึ่งเดียว และเหลือที่ว่างพอสำหรับลำไส้ที่มีความยาวไม่กี่นิ้ว     ไม่ว่าต้นแขน เรียวขาหรือข้อเท้านั้นก็เล็กเกินไปเกินกว่าจะเคลื่อนไหวด้วยสองเท้าได้

หาก Barbie เป็น character ยอดนิยมเพียงอย่างเดียว อาจจะไม่ถูกรุมจับผิด ตัวการ์ตูนจาก animation ชื่อดัง รวมถึงตุ๊กตาผู้หญิงอื่นๆนั้นก็ไม่ได้มีสัดส่วนแบบสมจริง แต่ในสายตาของคนจำนวนไม่น้อย รูปร่างของ Barbie คือความงามในอุดมคติ และมีผู้หญิงออกมาเปิดเผยความปรารถนาที่จะเปลี่ยนตัวเองให้เหมือน Barbie เวอร์ชั่นมีชีวิตมาแล้วหลายครั้ง

ภาพด้านบนคือ  Valeria Lukyanova นางแบบจาก  Ukraine ที่สร้างชื่อเสียงมาหลายปีด้วยความพยายามเปลี่ยนลุคให้เหมือนกับ Barbie มากที่สุด  ภาพของเธอนั้นสร้างความตื่นตาตื่นใจให้กับผู้คน สร้างความสงสัยว่า มีมนุษย์ตัวเป็นๆที่มีรูปร่างแบบนี้จริงหรือ!!   แม้ชาวเน็ทอาจจะกล่าวหาเธอว่า ใช้ทั้งการรีทัชและมุมกล้องที่ทำให้สัดสวนดูบอบบางจนเหลือเชื่อ     ซึ่งเธอระบุว่า สัดส่วนของเธออยู่ที่  39-19-34   ซึ่งเจ้าตัวก็ได้ผันตัวมาเป็น beauty guru ที่ให้คำแนะนำเรื่องการดูแลตัวเองรวมถึงเทคนิคการลดน้ำหนักและลดสัดส่วน   แต่เห็นผอมซะขนาดนั้น  เธอก็มีเอวหนากว่าที่  Rehabs.com  คำนวณไว้ 3  นิ้ว

ส่วนภาพล่าง  Pixee Fox สาวที่ประกาศว่ารอบเอว 16 นิ้ว   เธอเลือกรับการผ่าตัดเอากระดูกซี่โครงออกถึงหกซี่ รวมถึงใช้  waist trainer และดูดไขมันเพื่อจะเอื้อมไขว่คว้าถึงสัดส่วนของ  Barbie ที่เธอใฝ่ฝัน!

ชาวเน็ทกลุ่มหนึ่งรู้สึกปรี๊ดยกใหญ่เมื่อได้พบว่า Barbie รุ่น slumber party ในปี 1965 นั้นมาพร้อมกับ accessories เครื่องชั่งน้ำหนักที่มีตัวเลขค้างไว้ราวๆ 49 kg  และยังมีคู่มือไดเอทที่เตือนใจไม่ให้กินอาหาร    เห็นแล้วคงเลี่ยงข้อกล่าวหาเรื่องชักนำให้เด็กสาวหันมาคลั่งความผอมจนเป็นต้นเหตุของโรคปฏิเสธอาหารไปไม่ได้    บ้างก็วิจารณ์ว่า  ไม่น่าแปลกใจที่ตุ๊กตา Barbie ผอมได้ถึงขนาดนั้น    และในที่สุดก็นำมาสู่จุดที่บริษัททบทวนแนวทางใหม่  

ในปี 2016 Mattel ก็ได้เปิดตัว Barbie สาวอวบ รวมถึงออกแบบตุ๊กตาที่มีรูปร่างที่หลากหลายกว่าเดิมตามมา จากเดิมที่เคยยืนหนึ่งในเรื่องโพรโมทสาวหุ่นนางแบบ แต่ถึงกระนั้นก็ยังไม่รอดพ้นจากเสียงโจมตีว่า Barbie รุ่นนี้ไม่ได้อวบตามชื่อ เพียงแค่ไม่ได้ผอมเกินจริงเหมือนในอดีต หากอ้างอิงจากค่าเฉลี่ยของ size ผู้หญิงอเมริกันแล้วดูเป็นรูปร่างสมส่วนไร้ส่วนเกิน และการให้คำนิยามว่านี่คือความอวบ มันอาจจะยิ่งกดดันให้เด็กผู้หญิงเข้าใจผิดคิดเกี่ยวกับรูปร่างตัวเองจนรู้สึกย่ำแย่ เพราะเอื้อมไม่ถึง beauty standard แบบฉบับ Barbie

นิตยสาร Times ได้วิเคราะห์ว่า จุดเปลี่ยนของ Barbie เกิดขึ้นจากยุทธวิธีทางการตลาดดึงดูดใจคุณแม่ millennial ที่จะเป็นฐานลูกค้าสำคัญในอนาคต และยังช่วยปรับปรุงภาพลักษณ์ที่ถูกครหาว่ายัดเยียดความคิดบูชkความผอมให้กับเด็กๆมาหลายสิบปี ตัวผู้บริหารบริษัทในยุคโมเดิร์นได้เผยว่า มีคนเจ็บแค้นเรื่องรูปร่างของ Barbie อยู่มาก เธอได้รับทั้งข้อความเกลียดชังและคำขู่ฆ่ามาแล้วหลายครั้ง ในที่สุดก็เห็นสมควรในการพัฒนารูปแบบของตุ๊กตารุ่นใหม่ที่สะท้อนถึงโลกความเป็นจริงที่เด็กผู้หญิงได้พบเจอ รูปร่าง โทนสีผิว และสไตล์ที่หลากหลายจะทำให้เด็กๆพบกับตุ๊กตาที่ทำให้พวกเค้าเข้าถึงได้จริงๆ

การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้มีผลเช่นไรต่อยอดขาย? รายได้จาก Barbie ยุคโมเดิร์นนั้นมีทิศทางที่ดีจากปี 2016 ที่ทิศทางกราฟสูงขึ้น และพุ่งไปเกิน 1600 ล้านในปี 2021 (สูงที่สุดในรอบหลายปี) ปีต่อมายอดขายตกลงไปที่ 1490 ล้าน แต่เมื่อเปรียบเทียบกับปี 2012-2015 แล้ว ก็ดูเป็นตัวเลขที่ดูดี ล่าสุด บริษัทได้ส่ง line ที่โฟกัสเรื่อง inclusivity ไม่ใช่เรื่องรูปร่างและสีผิวอีกต่อไป มี Barbie นั่งวีลแชร์ ใช้เครื่องช่วยฟัง มีภาวะ Down's syndrome และโรคด่างขาว

นี่คือ topic ที่แบ่งแยกผู้คนที่เห็นต่างเป็นฝักฝ่าย จากข้อกล่าวหาว่า Barbie เป็นสิ่งที่สื่อแทนแนวคิดที่ตีตราผู้หญิงไว้เป็นเพียงวัตถุทางเพศ จาก image ของผู้หญิงสวยเซ็กซี่ที่เป๊ะตั้งแต่จากศีรษะจรดเท้า และยังนำเสนอ lifestyle ที่หรูหรา แม้จะเป็นตุ๊กตาที่เด็กๆใช้เล่นเพื่อแสดงจินตนาการในบทบาทสมมุติ แต่กลับมีผู้แสดงความกังวลว่า Barbie มาพร้อมกับ message ที่ไม่เหมาะสม ชักจูงให้เด็กหญิงวัยใสหมกมุ่นกับเปลือกนอกจอมปลอม กลายเป็นพวกฟุ้งเฟ้อไปกับวัตถุนิยม

Barbie ถูกจับมาตั้งเป็นฉายาของผู้หญิงในด้านลบ  จากรูปร่างหน้าตาที่โดดเด่น แต่ถูกเหมารวมด้วยความคิดคับแคบว่าเป็นพวกดีที่ความสวยแต่ไร้สมอง  ลองนึกถึง Elle Woods  แห่ง Legally Blonde  ที่ถูกนักศึกษากฎหมายใน  Harvard Law School เหยียด    หรือนักการเมืองหญิงที่สวยสะดุดตาบางคนก็พบกับคำปรามาสว่าพวกเธอเป็น  Barbie ประดับสภา

แต่ยังมีคนที่ยกนำวิวัฒนาการของ Barbie มาหักล้างกับข้อกล่าวนี้ พวกเค้าเชื่อมั่นว่า นี่คือ icon แห่งสิทธิสตรีที่แท้จริง เพราะ Barbie ได้พิสูจน์ให้ประจักษ์ว่า ผู้หญิงไม่จำเป็นต้องสลัดด้าน glamourous เพื่อสร้างความน่าเชื่อถือทางวิชาชีพ พวกเธอสามารถสร้างความสำเร็จให้บรรลุเป้าหมายได้ไปพร้อมๆกับการนำเสนอตัวตนที่แสนเพริศพริ้ง ไม่ว่าจะอาชีพทนาย นักธุรกิจ นักวิชาการ แพทย์ หรือสิ่งใดก็ตามที่พวกเธอฝันใฝ่ เธออาจจะแต่งกายด้วยชุดสีชมพูหวานแหววเพราะใจรัก แต่จะไม่ยอมให้ใครมาพิพากษาว่าเป็นสาวสมองกลวงเพราะรูปลักษณ์ภายนอก

แม้ในอดีตเมื่อหลายปีก่อน Barbie จะถูกมองว่าเป็นตัวแทนของสาวสวยใสไร้สติที่ใช้เวลาทั้งวันไปกับความสวยความงามและการควบคุมน้ำหนักให้ดูเป๊ะ เธอขับรถเปิดประทุนเที่ยวเตร่กับเพื่อนฝูง ส่วนการควงคู่กับ Ken ก็ถูกกล่าวหาว่า เขาดูไม่ต่างจาก accessory ของเธอ ทำให้มีผู้ใหญ่บางคนหวั่นใจว่า เด็กๆจะยึดถือ Barbie เป็นแบบอย่างในการใช้ชีวิตแบบอภิสิทธิ์ชนที่แสนลัลล้าไปวันๆ โดยไม่สนใจพัฒนาศักยภาพทางด้านอื่นๆ

แต่ปัจจุบัน บริษัทได้ Barbie ได้นำเสนอ Barbieที่มีอาชีพหลากหลายมากกว่า 200 อาชีพ ทั้งยังปลุกใจให้เด็กผู้หญิงมุ่งมั่นสร้างฝันให้สำเร็จภายใต้สโลแกน  You Can Be Anything.

Gloria Steinem นักเคลื่อนไหวเพื่อสังคมที่ถูกยกให้เป็น feminist แถวหน้าได้เผยความรู้สึกว่า

"ฉันดีใจมากที่ไม่ได้เติบโตมาพร้อมกับการเล่นตุ๊กตา Barbie เพราะ Barbie ได้แสดงถึงทุกอย่างที่ผู้หญิงอย่างเราไม่อยากจะเป็น แต่ถูกสั่งให้ทำตัวแบบนั้น"

ภาพของ Barbie ที่ยืนเรียงหน้ากระดานกันซึ่งดูไม่ต่างจากนางแบบสวยเริ่ดบน runway ก็น่าจะสื่อความหมายจากคำพูดของ Gloria จะมีผู้หญิงสักกี่คนที่เป็นเหมือนกับ Barbie ได้? และหลายคนก็จ้องมอง image นี้เหมือนกับอุดมคติที่ยากจะเข้าถึง พวกเธอสวย ผอม มีชีวิตที่เลิศเลอ ทำให้ถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่า เป็นภาพที่ดูไร้แก่นสาร ดีแต่สร้างภาพ ขาดความพยายามที่แท้จริง

แต่ Susan Shapiro นักเขียนชื่อดังที่ได้รับแรงบันดาลใจจาก Barbie ได้ชี้ว่า ตุ๊กตาสาวสวยเหล่านี้ตกเป็นจำเลยสังคม ทั้งๆที่เป็นของเล่นที่มีจุดยืนเรื่องพลังหญิงอย่างแน่วแน่

"สำหรับนักสิทธิสตรีนั้น พวกเค้าห่วงกับเรื่องรูปลักษณ์ภายนอกกันมากจริงๆ แต่หากมองภาพรวมให้ละเอียดกว่าเดิม Barbie เป็นหนึ่งในของเล่นเพียงน้อยชิ้นที่ได้ปลุกพลังใจให้กับเด็กผู้หญิง ก่อนที่โลกจะมี Barbie ก็มีตุ๊กตาเด็ก Betsy Wetsy และ Chatty Cathy ซึ่งได้ปลูกฝังแนวคิดเรื่องบทบาทผู้หญิงจากการเล่นบทบาทแม่อุ้มลูกน้อย"

หรือกล่าวได้ว่า Barbie ได้จุปประกายให้เด็กผู้หญิงพยายามฟันฝ่าปัญหาการกดขี่ทางเพศที่กำหนดให้ผู้หญิงมีบทบาทได้เพียงจำกัด ไม่สามารถมีปากมีเสียงในสังคมชายเป็นใหญ่ พวกเธอสามารถพิสูจน์ความสามารถจนเปล่งประกายไปพร้อมๆกับการดูแลรูปร่างหน้าตาให้ดึงดูดใจ ไม่ว่าจะเป็นวิศวกรพัฒนาหุ่นยนต์ นักบินธุรกิจ นักพัฒนาเกม ซึ่งห่างไกลจาก stereotype ของผู้หญิงที่มีหน้าที่ให้กำเนิดและเป็นแม่บ้านแม่เรือนที่เชื่อฟังเหมือนกับบทบาทของสตรีในอดีต

ในยุคสมัยใหม่ Barbie เคยถูกกล่าวหาว่า แค่วิ่งตามกระแส woke เพื่อสร้างภาพเรื่องการสร้างแรงบันดาลใจให้กับเด็กผู้หญิง แต่ที่จริงแล้ว Barbie ถูกนำเสนอในภาพผู้หญิงทำงานผู้เก่งกาจมาตั้งแต่ยุค 60s เด็กๆจะได้เปิดจินตนาการให้กว้างไกล ไปกับ Barbie นักบินอวกาศและศัลยแพทย์ และมืออาชีพที่เก่งกาจในสายงานหลากหลาย

 มีการวิเคราะห์ว่า  เหตุผลที่  Barbie  มีพลังหญิงสุด fierce นั้นก็มาจากมันสมองของ  Ruth Handler ที่เป็นทั้งผู้สร้าง Barbie และประธานคนแรกของบริษัทของเล่น Mattel, Inc.,  ในสังคมเมื่อหลายสิบปีก่อนนั้น ผู้คนอาจจะมองว่า เป็นเรื่องไม่แปลก หากสามีของเธอที่ร่วมก่อตั้งบริษัทและพัฒนาของเล่นจนประสบความสำเร็จมาด้วยกันจะก้าวขึ้นสู่ตำแหน่งผู้บริหาร  แต่ภาพลักษณ์ผู้หญิงแกร่งของเธอนั้นก็เข้ากับธุรกิจตุ๊กตาที่โด่งดังที่สุดในโลกได้อย่างลงตัว    ดังที่ Ruth เคยประกาศจุดยืนไว้ว่า Barbie คือตัวแทนของผู้หญิงที่สามารถเป็นได้ทุกอย่างที่เธอปรารถนา และมีตัวเลือกได้เสมอ

แม้ Barbie จะคบหากับ Ken มานานหลายทศวรรษ และมีเสียงเรียกร้องว่า อยากจะเห็นคู่นี้แต่งงานและสร้างครอบครัวด้วยกัน แต่ creator ยังยึดมั่นกับการรักษาความโสดของเธอไว้อย่างเหนียวแน่น อาจจะมีการสร้าง concept ที่หลากหลายเพื่อบอกเล่าเส้นทางความรักของพวกเค้า ไม่ว่าจะไปงาน prom ด้วยกัน  และมีคอลเลคชั่นบ้านสุดหรูที่ตุ๊กตาคู่รักอาศัยด้วยกันให้สะสม    ถึงขนาดว่าตอนแยกทางและคืนดีก็มีการประกาศอย่างเป็นทางการผ่านโฆษณา billboard   จวบจนถึงตอนนี้ พวกเค้าก็ยังมีสถานะเป็นคนรัก และไม่ต้องคอยแต่งตัวแมทช์เป๊ะๆกันอีกต่อไป และในอนาคตก็อาจจะรักๆเลิกๆกันอีกหลายครั้ง   

 อาจจะมีแฟนที่จับตุ๊กตา Barbie และ Ken มาแต่งตัวในชุดแต่งงาน และ Mattel ก็เคยจัดจำหน่าย Barbie wedding set  มาแล้ว แต่สถานะอย่างเป็นทางการณ์ของ ฺ Barbie  ก็ยังเป็นสาวโสด  นอกจาก Ken  เธอก็ยังผ่านประสบการณ์เดทกับผู้ชายคนอื่นมาแล้ว     Barbie แตกต่างไปจากเจ้าหญิงไร้เดียงสาจาก Disney ยุคก่อนที่สามารถเข้าพิธีวิวาห์กับชายหนุ่มที่แทบไม่รู้จักเพียงเพราะเขาช่วยเหลือเธอจากภยันอันตราย และตกหลุมรักกันในแว้บแรกที่ได้เห็นหน้า

การครองภาพลักษณ์ของวัยสาวที่ไร้พันธะดูสอดคล้องกับอายุของเธอที่ถูกหยุดนิ่งไว้ที่ 19  ปี   (แม้ว่าจะดูเป็นผู้ใหญ่กว่านั้นจากลุคมือโปรจากหลายสายงาน)   ซึ่งแน่นอนว่า สำหรับในยุคสมัยใหม่ เธอยังเป็นเพียงเด็กสาววัยรุ่นที่ยังมีเวลาอีกมากมายในการเรียนรู้ประสบการณ์ชีวิต  และพัฒนาตัวเองเพื่อสร้างความฝันให้เป็นจริง  ซึ่งในอนาคต เธออาจจะเลือกหรือไม่เลือกในการก้าวสู่บทบาทภรรยาหรือแม่ก็ได้   ราวกับจะเป็นการส่งสารว่า    คุณค่าของตัวเธอไม่ได้ถูกนิยามผ่านการแต่งงานหรือมีลูกนั่นเอง